Неодамна, министрите за енергетика на Грција, Израел и Кипар потпишаа меѓудржавен договор во Атина за заедничко спроведување на проектот за изградба на проект за гасоводот Источен Медитеран – ИстМед. Церемонијата се одржа во присуство на грчкиот премиер Мицотакис, израелскиот премиер Нетанјаху и кипарскиот претседател Анастасијадис.

Говорејќи по потпишувањето, Мицотакис укажа на “поддршката” на Вашингтон за трилатерална соработка Грција – Израел – Кипар и истакна дека изградбата на гасоводот во областа “ќе ја зајакне енергетската безбедност на Европа” .

Турција не само што не учествуваше во овој договор, туку Анкара веќе ги испрати своите бродови за истражувачко дупчење во регионот. Акцијата на Турција предизвика остар протест од Никозија и Атина, каде сметаат дека оваа област е ексклузивна економска зона на Кипар иако е далеку од нејзиниот брег и во меѓународни води.

Должината на планираниот гасовод треба да биде 1,9 илјади километри а проектираниот капацитет 12-15 милијарди кубни метри гас годишно. Тие планираат да го постават по дното на Источниот Медитеран во Италија преку територијата на Грција. Се смета дека ресурсите на кои претендира Кипар се 200 милијарди кубни метри а наоѓалиштата на јаглеводороди од брегот на Израел – полето Тамар се проценуваат на 280 милијарди кубни метри а кај Левантин на 620 милијарди кубни метри. На долг рок, медитеранскиот гас би можел да претставува до 10 проценти од потрошувачката на гас во Европа.

EastMed не е конкурент на рускиот гас, кој ќе поминува низ гасоводот „Турски тек“ од 8 јануари (две линии со вкупен капацитет од 31,5 милијарди кубни метри гас годишно; една линија за Турција, а другата за земји од Јужна и Југоисточна Европа) . Покрај тоа, спроведувањето на ИстМед проектот е оневозможено од долготрајниот конфликт меѓу Кипар и Турција околу сопственоста на резервите на нафта и гас на и околу островот, како и жестоката расправа меѓу Анкара и Атина околу поморските граници во Источниот Медитеран, која повеќе пати ги донесе Турција и Грција на работ на воен конфликт. Грците и Турците исто така спорат околу деловите од ексклузивната економска зона на Грција низ кои цевкита мора да поминат.

Цената на проектот се проценува на 6 милијарди евра, но бидејќи цевките мора да поминат во близина на островот Крит со многу комплексно морско дно и големи длабочини, цената на работата може значително да се зголеми. За поставување на големи длабочини, потребни се специјални цевки од уникатна легура, што значително ја зголемува цената на проектот, со што се намалува неговата привлечност за инвестирање.

Потенцијалните инвеститори во ИстМед. Во Кипар оф-шор веќе работат американски на Ексон Мобил, Нобл Енерџи , Французите со Тотал, и италијанската ЕНИ –  кои не се брзаат да преземат иницијатива и да се посветат на реални инвестиции. Исто така е важно што Италија сè уште не сметала дека е неопходно да учествува во потпишувањето на договорот.

Заменик директорот на рускиот Национален фонд за енергетска безбедност, Алексеј Гривач, вели:  „Досега, проектот има повеќе прашања отколку одговори, а само политичката поддршка не е доволна … Постои длабок геополитички конфликт со Турција околу кипарската граница. И ова е дополнителен политички ризик … Главниот проблем се економските параметри на проектот. Достапноста на нејзините резерви, прилично високата цена на гасот „Левантин“ и високата цена на самиот гасовод, предизвикуваат нерешлив проблем. Особено во услови на ниски цени во Европа и вишок на гас на пазарот, не е многу јасно кој е подготвен да ги преземе сите овие ризици“.

Договорот за изградба на нов медитерански гасовод потпишан во Атина е, всушност, политички театар против Турција, која и Вашингтон и Брисел ја осудија за дупчење на гасови бунари во близина на Кипар.

Во интервју за грчкиот весник Катимерини, извршниот директор на Американскиот еврејски комитет (AJC) Дејвид Харис и извршниот директор на грчкиот совет на американските лидери (ХАЛЦ) Енди Земенидис, коментирајќи го проектот „ИстМед“ рекоа: „Во американскиот Конгрес и демократите и републиканците разбираат дека не можеме да се потпреме денес на Турција во источниот Медитеран“.

Турција не очекува Вашингтон да се осврнува на лажниот плач на Грците. Таа веќе остро го осуди договорот за градба на  ИстМед. „Потпишувањето на договорот за проектот за гасоводот „ ИстМед “, рече Хами Аксои, портпарол на турското Министерство за надворешни работи, “е нов пример на бесмислени чекори што се обидуваат да ги игнорираат нашата земја и Северен Кипар“. Непостоечки проект кој ја игнорира Турција, која има најдолга линија на крајбрежјето во источниот Медитеран, и кипарските Турци, кои имаат еднакви права на природните ресурси на островот Кипар, нема да бидат успешни”.

Се отвора ли можноста за Македонија да го поправи националното и економското предавство на Хунтата и проектот на Руски гасовод од кој до 400 милиони евра годино Македонија ќе добиваше само како транзитни услуги а да не зборуваме за ефтин гас кој ќе ја направи нашата економија уште поконкурентна од кога и да било, но само кога на власт ќе дојдат вистински непоткупливи патриоти суверенисти, прочитај повеќе овде: Путин ја Обвини Бугарија за Сопирање на Турски Тек! Се Отвора ли Старо-Новата Можност за Македонија?

Во Германија се изрази разумна загриженост за изводливоста на проектот. Германскиот неделник  Die Welt објави статија од Даниел Ветсел под елоквентниот наслов „Новиот европски гасоводен гасовод може да биде чудовиште“. „Некои се потпираат на некој вид„ економски свет “, но научниците стравуваат дека планираниот гасовод може да доведе до геополитички конфликти … Од економски аспект, овој проект е неоправдан, но политички може да биде чудовиште“.

Со проектот „ИстМед“ , Грција, како Израел, ризикува да се соочи со остра конфронтација со Турција, што веројатно нема да дозволи изградба на цевковод без нејзина согласност. И ако започне работата за изградба на подводен медитерански гасовод, а интересите на Турција не се земат предвид, конфликтот меѓу земјите членки на НАТО е неизбежен. Постојат и египетски интереси, со кој, како и со Турција, Грција сè уште не потпишала договор за разграничување на поморските граници, без кој ниту една успешна градба не може да се замисли.