---

Македонскиот Полк, тогаш и сега. Научна статија објавена во престижно универзитетско академско списание Via in Tempore во Русија, за да се шири меѓународно научно-базираната историска вистината за Македонија и Македонскиот Народ, како основа за обезбедување на враќање на изгубената слобода во блиска иднина. Вo продолжение целиот текст преведен на Македонски. Врската до оригиналот: https://via-in-tempore-journal.ru/index.php/journal/article/view/481

Via in tempore. История. Политология. 2024. Т. 51, № 4 (841–854)
Via in tempore. History and political science. 2024. Vol. 51, No. 4 (841–854)

UDC 94(729)”1608/1800″

DOI 10,52575 / 2687-0967-2024-51-4-841-854

Оригинално истражување

Македонски полк во руската армија во XVIII век

Шумкоски Г.

Меѓународен Институт За Суверена Доктрина  Македонија, Битола

 

Прибелешка. Написот ги анализира македонските воени полкови како дел од руската војска во 18 век, кои се бореле на територијата на Новорусија, а допира и поширок историски, геополитички, националeн и стратешкиот контекст на нивното појавување, нивните мотивации, цели, аспирации и достигнувања. Посебна цел и мотив за регрутирање на Македонците во 18 век, како и на други хусарски полкови составени од јужнословенски и балкански народи, била победата на Русија над Отоманската империја во Донбас, Азовското и Црното Море, и, следствено, ослободувањето на сопствената татковина од османлискиот јарем. Не сите овие јужнословенски народи тогаш успеаја во своите цели за слобода и воспоставување поблиски врски со руската држава. Би било правилно да се очекува дека тоа ќе се случи овој пат, во современиот период на длабоки геополитички промени, а за да се поправат историските грешки во мултиполарниот свет кој се оформува пред нашите очи, Словените да ги остварат своите долгогодишни соништа за создавање единствена голема заедница на братски народи од Владивосток до Балканот и Балтичкото Море.

Клучни зборови: Русија, Македонија, Донбас, армија, сојузници, Евроазиска унија

За цитирање: Шумкоски Г. 2024. Македонскиот полк во руската војска во 18 век. Via in tempore. Историja. Политички науки, 51(4): 841–854. DOI: 10.52575/2687-0967-2024-51-4-841-854.

Финансирање: Истражувањето беше завршено без надворешни извори на финансирање.

Македонский полк в российской армии в XVIII веке

Горан Шумкоски

Международный институт суверенных наук,

Македония, г. Битола

Аннотация. В статье анализируются македонские военные полки в составе русской армии в XVIII веке, сражавшиеся на территории Новороссии, и затрагивается более широкий исторический, геополитический, национальный и стратегический контекст их появления, их мотивации, цели, стремления и достижения. Особой целью и мотивом вербовки македонцев в XVIII веке, как и других гусарских полков, состоявших из южнославянских и балканских народов, былa победа России над Османской империей на Донбассе, Азовском и Черном морях, и, следовательно, освобождение их собственной родины от османского ига. Не все из этих южнославянских наций преуспели тогда в своих целях свободы и установления более тесных связей с Российским государством. Было бы правильно ожидать, что это произойдет на этот раз, в современный период глубоких геополитических перемен, и, чтобы в многополярном мире, который складывается на наших глазах, исправить исторические ошибки, славяне реализуют свои давние мечты по созданию единoго великого союза братских народов от Владивостока до Балкан и Балтийского моря.

Ключевые слова: Россия, Македония, Донбасс, армия, союзники, Евразийский союз

Для цитирования: Шумкоски Г. 2024. Македонский полк в российской армии в XVIII веке. Via in

tempore. История. Политология, 51(4): 841–854. DOI: 10.52575/2687-0967-2024-51-4-841-854.

Финансирование: работа выполнена без внешних источников финансирования.

© Шумкоски Г., 2024 година

Вовед

Денешната специјална воена операција (СВО) за ослободување на рускиот народ на историските територии на Донбас има бројни паралели во историјата. Борбата за ослободување на другите европски народи и земји од уште едно царско угнетување по Отоманската империја и Третиот Рајх продолжува. И повторно го гледаме присуството и борбата на војници и единици на балканските народи заедно со руската војска и нејзините единици во ДНР, ЛНР итн. Македонските воени полкови во руската армија во 18 век се бореле против Отоманската империја и нејзините тогашни сојузници, царската Велика Британија а и Франција, токму на територијата на современиот Донбас, Запорожје, Одеса – она што тогаш се нарекуваше Слобожаншчина и Новоросија.

Многубројни се геостратешките сличности меѓу денешните борба за ослободување на териториите окупирани од нелегитимниот и наметнат од странство марионетски режим во Киев и борбите во руско-турските војни од 18тиот век. Историјата повторно е сведок на повторување на слична борба меѓу Истокот и Западот за опстанок и слобода на рускиот народ во Донбас, која исто така е истоветна со истовремената битка за опстанок на јужнословенските народи во Македонија, Србија, како и на другите балкански и европски народи и држави кои сега се наоѓаат под глобалистичкиот јарем, преку наметнувањето на анти-народни влади кои во стварноста работат против доброто на своите сопствени народи.

Објект и методи на истражувањето

Предметот на анализа е македонскиот полк во Русија во XVIII век, како прототип на современото обединување на словенските народи против единствениот надворешен непријател. Во трудот се користени историски, биографски, компаративно-историски методи, како и методот на контент-анализа на содржините од постоечките извори.

Резултати и нивна дискусија

Историски врски и корени на заедничката борба

Корените и причините на ова заеднички борба се заедничките историски, културни, религиозни корени на Македонци, Русите и другите современи словенски народи, корени и врски кои беа вештачки отсечени од страна на западната геополитика, наука и историја. Денес, кога овие Јужни Словени и пошироко, нивните источноевропски браќа, сега се во сферата на дејствување на глобалистичките сили кои повеќепати го покажаа својот вистински карактер (од бомбардирањето на Југославија во доцните 1990-ти до актуелните настани во СВО), се појавува историска можност да се поправат историските грешки и да се создаде ново духовно единство на славјанските и другите народи – од далечниот исток и Владивосток до Калининград на север и до македонскиот Солун на југ. Оваа нова Евроазиска унија може да се прошири и со старите европски земји и народи кои ќе посакаат да им се придружат од Запад и да ја вратат својата слобода и суверенитет преку остварување на нивната долгогодишна цел, формулирана во 1959 година од францускиот претседател Шарл де Гол, кој прокламирал: “Европа – од Атлантскиот Океан до Уралските планини – е точно таа Европа која ќе ја определи иднината на светот” [Цвик, Курилев, 2020].

Причините за актуелните настани се толку длабоки што ја надминуваат рамката на модерната историја. Да почнеме со заедничкото име Словени/Славјани, кое постоело од античко време, како и древните Македонци, меѓу многуте словенски народи, се чини, дека имале доволно основа да се нарекуваат славјани. Ф.М. Апендини уште во 1757 година, тврдел дека античките Тракијци, Македонци, Илири и Скити го зборувале еден и ист словенски јазик. Меѓу древните Фриги, Македонци и Тракијци ние наоѓаме многу племенски имиња со чисто словенски корени [Савељев, 1915]. Ако се придвижиме нагоре во временската рамка на македонската историја, гледаме дека после падот на македонското кралство на Александар Македонски, дел од Македонците околу 320 г.п.н.е. д. се пресели околу Балтичкото Море (Варијско Море) каде ја основа својата нова територија под името Бодричи, зачувувајќи го грбот на Александар Македонски со ликот на Букефал и грифонот [Класен, 1854].

Оригиналниот извор ова приказни, по мислење на Е. Савељев, е Птоломеј, кој пишувал, за “тие, Македонците познати под име Бодричи” [Савељев, 1915 година]. Бодричите зборуваа словенски јазик, a под притисок на германските племиња почнаа да се движат во страна на Илменија и Ловат, каде во близина 216 г. до н. е. (според Птоломеј) основаа населби. Бодричи подоцна, во IX век, станаа центар на западно-словенскиот свет, кога Рурик (Рарог) отишол во Новгород и стана кнез, основајќи ја првата руска династија, и во време на неговото владеење (од 862 г.) беа создадени основите на руската државност [Курлјан, 2021].

Овие елементи од заедничката античка и средновековна историја на Македонците и Русите низ династијата Рурикови продолжуваат и низ македонскиот полк од 18 век во Донбас и до сегашната модерна заедничка борба во 21-от век.

Целите и аспирациите останаа изненадувачки истоветни: слобода и обединување на словенскиот (славен) народ, кој има заеднички јазик, потекло, култура и вредности. Исто како што денес Македонците, кои војуваат во Донбас, се приклучуваат со цел да помогнат во ослободувањето на  своите руски браќа, за исто така фа ја ослоободат својата татковина од западниот јарем, штом​ тој ист непријател ќе биде поразен во Донбас. Затоа Македонците велат: “Ти се бориш не само за слободата на Русија и рускиот народ во Новоросија, Азовско, Донбас, Керсон, Харков, Одеса, но и за слободата на сите народи, кои поддржувајќи ја оваа борба, затоа што ова е единствената шанса за добивање слобода од отуѓените нелегитимни влади како што ни се наметнатите од Запад во Македонија, како и од страна на  исто така корумпирани нелегитимни влади кои иссто така им се наметнуваат на старите европски народи. Заедно со вас, ја продолжиме светлата традиција на македонскиот народ и македонскиот полк, кој во 1759 година во составот на руската војска беше стациониран на овие територии, каде денес се води  истата таква борба со истите​ окупатори” [Помош од Македонија за Рускиот народ…, 2022].

Некои од тие исти паралели се следат и во мотивите и намерите, како тогаш, во XVIII век, така и сега, во XXI век: поразување на странските империјалистички напади на древните словенски народи, нивните територии и вредности. И во овој процес, Словените  повторно ќе ги вратат природните и вештачки нарушени национални, економски и политичко-историски врски меѓу етнички, културно, јазично, религиозно и идеолошки блиски народи. Како напиша Егор Классен: “Постои надеж, што предхристијански Рус наскоро ќе блесне во слава на Тројанците, Гетите-Руси и Македонците!” [Классен, 1854].

Донбас, Новоросија и доселениците од Македонија и Балканот

Земјиштата по течението на реките Дон и Днепар во XVIII век представуваа ретко населена територија, всушност претставувајќи граница со ханството на Кримските татари и Ногаиските номади, кои напаѓаа на Руските земји со помош на отоманската империја. Особено ранливи од напади беа регионите на Северски Донец, Бахмут и Луганск, каде што огромни но ретко населени, а понекогаш и ненаселени територии, беа предмет на спорови за нивната плодни и богата земји, рудници на, и права на ловење риба, точно до до Азовското и Црното море, како резултат на што беа постојани вооружени судири [Збирка на статистички…, 1886]. Русите продолжуваа да се населуваат  на сите територии на Донбас, сепак, со текот на времето, ресурсите во Русија, особено човечките, беа практично исцрпени за оваа намена [Висоцки, 1999].

Затоа, ова е стана една од причините зошто царицата Елисавета Петровна издаде декрет со кој ги повикува братски народи, бегалци од Отоманската империја и угнетените Словенски народи во Австро-унгарската империја да се населат во Донбас. Подоцна, од овие бегалци и други искусни војници, кои им се придружија на своите веќе преселени браќа во Новоросија, за воените потреби на Руската империја беа создаден познатите балкански национални хусарски полкови.

Сличноста на културата, традициите, религијата, јазикот, и стремежот на јужнословенските народи да го сочуваат својот идентитет во условите на Отоманската и Австро-унгарската империи, ги направи нив нив идеален извор за аспирациите на Русија да ги зајакне своите граници и да ги прошири ослободените територии на југ се до Крим.И  бегалците и руската држава имаа еден и ист непријател – Отоманската империја, која балкански народи имаа осебена желба да се уништи; тие беа сметани за бестрашни и силни воини, подготвени, стремејќи се за понатамошна борба и одмазда против османлиските угнетувачи. Неколку неуспешни востанија против отомански властите придонесоа кон тоа што многу бегалци, прекалени во војна, се преселиле во Унгарија, Романија, Полска, а потоа во Новоросија.

Односот кон Словените воопшто, Србите, Хрватите и другите народите во Австро-унгарската империја, како и кон Македонците, Србите и Бугарите во Отоманската империја, беше главната движечка сила за регрутирање како и мотивациски фактор како и за доселениците, така а за војниците во новосоздадените хусарски полкови по национална линија: од Македонци, Срби, Власи, Бугари и др. како дел од Руската царска армија.

Првата организирана регрутација била извршена под водство на австрискиот државјанин, со македонски потекло Хорват Самоилович фон Куртич, кому во  Руската армија му беше доделен чин генерал и кој ги основа првите 2 полка во 1751 година на територијата од Новомиргород на десниот брег на реката Днепар. Во 1756 година бил формиран полкот Слободски хусар од Слободските Козаци, а потоа, во 1759 година, од луѓе од Македонија, формиран е Првиот Македонски Полк заедно со српскиот, бугарскиот, влашкио, и полкови други [Дегтјарев, 1981]. Во следните 10–15 години биле создадени околу 15 градови и 60 села во кои се населиле околу 25000 бегалци од Балканот. Биле изградени цркви и училишта за деца, а започнала и веронауката и училишното образование за мултинационалниот словенски православен народ.

Македонската нација

Термините “македонски”, “Македонски народ” и “Македонска нација” во документи на руската империја во периодот од 1750 до 1783, продолжува да се користи  како јасно одвојување од бугарски, српски, грчки, влашки и други националности. Оваа терминологија се однесува на словенскиот православен народ во Македонија, исто така доброволно и како насекаде прифатена,  се користи и од самите православни доселеници како од Хабсбуршка Австрија, така и од Отоманскаа империја, и исто така таа терминологија се користи и е прифатена од Рускита Круна, Рускиот суд, Рускиот Сенат, итд. Во првите два преживеани и зачувани извештаи (1754 година од Хорват, во 1756 од Севич), меѓу другите, запишани се воини од “Македонската нација” (слика. 1)¹³, од кои значаен дел се блиски до современите македонски имиња.

Од горенаведеното е јасно дека овие православни доселеници од 18ти век ги сметале Македонците за народ/нација што се разликува од другите споменати овде (Срби, Бугари, Грци, Власи). Македонските доселеници ќе биде во исто време инспирација и ресурс за именување и пополнување на хусарскиот (коњанички) полк – македонски, кој постоел од 1759 до 1783, со еден прекин [Бојаџиски, 2021]. Затоа, самопрогласувањето на доселениците за македонска нација може да се гледа како манифестација на нивниот идеал за слобода како посебен народ, во спротивно тие не би имале причина да се пријават како Македонци во посебна графа. Доколку македонските доселеници ова го сметаа за неприродно, тоа секако ќе ја демотивираше нивната имиграција и ќе беше контрапродуктивно за нивното пристигнување во Донбас. Некои од офицерите со македонско потекло, заедно со Хорват биле офицери како капетан Никола Штрба (или Чорба) со своите браќа Теодор Штрба (Чорба) и Јован Чорба, а исто така Лазар Серезли, Александар Димитриев, кои од австриската војска добиле дозвола за населување во Донбас.

¹³ Според документот со архивски број 1413, 6/1756 Архив на Украинската ССР, се посочени хусари кои се нарекуваат Македонци, наведени по возраст, датум на пристигнување, националност, статус (оженет, со деца, ерген, итн)

Семејство Чорба произлегува од Охрид, каде ова презиме останува и до ден денес [Матковски, 1985]. Со семејството Хорват ги поврзува заедничкото потекло од Македонија, и токму и затоа тие работеле заедно. Презиме горе наведеното Лазар Серезли укажува на тоа дека капетанот (знаменосецот) Лазар бил од градот Сер.

Во документите за Македонскиот полк (3 март 1759 г.) се споменува дека во неговите редови било потребно да се вклучи и дојденецот, благородник од Унгарија, Македонецот Александар Димитриев. Освен тоа, по барање на Хорват од 10 септември 1759 година беше објавена наредба за префрлање на неговиот роднина Георгија Хорват Џамбурски во македонскиот полк и со чин капетан [Бојаџиски, 2021].

Еден од повеќето примери на многу такви македонски револуционери е и Стојан Везенков од градот Крушево, кој починал во Одеса во 1887 година, и неговите два сина, кои останале во Русија и го продолжуваат делото за ослободување на Македонија, едниот негов син Владимир како офицер во руската армија и автор на воени учебници [Стојаноски, 2001].

Во извештајот на Јован Хорват до рускиот Сенат (1 декември 1754 г.) за националноста на полковите биле посочени 289 лица од “македонската нација”. Во истиот документ има и луѓе од Србија, Бугарија, Полска и други народи. Милка Здравева во написот “Печалбарите од Македонија и Руската империја во средината на 18 век” претставува повеќе точни податоци за Македонци, кои влегоа во состав на хусарскиот полк и кои тврдеа дека потекнуваат од “македонската провинција”, главно од Костур (Касторија), Солун (Солун), Воден (Едеса), Скопје и Струмица [Станојоски, 2020].

Што се однесува до етнички топоними од македонско потекло, сочувани до дненешен ден во Донбас и пошироко на територии во јужна Русија (Украина), Александар Матковски во својата книга ги наведува следните: Малаја Каратовка, Нови  Полог, Скоповка (Ивано-Франковск регион), Скопјевка (Кировоград регион), Македоновка (ЛПР), Македоновка (ДПР), Македонија (Киевска област), Кумановка, Козјатин и Кумановци (регион Виница).

Организација на првите доселеници од Балканот на Дон

Во 1740-ти години политичката позиција на православното население во Австро-Унгарија се влоши, и царскиот двор со декрет (1741) укинат е статусот на Моришка, Потисје и Дунавските региони како самоуправни региони со претежно јужнословенско население, што придонесува за масовни преселби од овој регион во Русија. Многумина од македонските бегалци и борци на македонскиот полк во Донбас беа учесници и иницијатори востанија Карпош 1869 година против отомански империи, кое беше концентрирано околу Куманово и Скопје.

Грофот Михаил Петрович Бестужев-Румин, рускиот амбасадор во Виена, ја известил царицата Елисавета за лошата позиција на православните народи во Австро-Унгарија, и, во согласност со политиката, воспоставена уште од Петар Први, предложил и активно водел кампања за нивното преселување кон Русија. Во 1750 година Бестужев-Румин му пипува на Рускиот Двор, дека “Православните народи – Срби, Македонци, Бугари, и Власи – сакаат да и служат на Нејзиното Царско Височество со крв и оружје“ (слика. 2). Во своите препораки тој исто така препорачува формирање на „…воени единици кои ќе се состојат од Срби, Македонци, Бугари – православни и блиски Рускиот народ¹⁴ … – познати на целиот свет по својата храброст…“.

Македонскиот полк во Русија во XVIII век

Прва точка на контакт со словенското население за Бестужев-Румин – беше полковникот на моришката милиција по име Иван Хорват (Јован Самоилович Хорват), чиј татко се преселил од Македонија во Австро-Унгарија и станал богат земјопоседник (слика. 3). Хорват побарал и во јуни 1751 година и добил дозвола од Царицата Елисавета, да излезе од австриската војска и да се префрли во Русија. Во проектот на Хорват, презентирани В 1751 година на Руската Царица и Рускиот Сенат, јасно се дефинирани нациите: Срби, Македонци, Бугари и Власи.

¹⁴ Cit. Од страна на [Матковски, 1995 година, Со. 257; ПСЗ, Т. 13, 566–588, доц. бр. [9919].

 

Рускиот Сенат ја усвои истата оваа дефиниција, а во следните години беа издадени голем број декрети, наредби, дека во Донската област може да се населуваат само доселеници „од народите… на српските, македонските, бугарските и волоскисте (влашките) нации“ и да воспоставуваат и создадаваат колонии [ПСЗ, Т. 13, Стр. 716]. Во тие исти декрети за колонизација и формирање воени единици, беше содржана и должноста на Хорват да известува за составот и бројноста на полковите.

Предците на Хорват беа од Македонија, а неговиот татко Самоил за неговите воени заслуги војската пред Хабсбурговците доби наследно благородништвото со право да носат во презиме си додавка Фон Куртич [Гирич, 2018]. Од тука е јасно, што првата масовна миграција во Русија е организирана од полковникот на моришката милиција Јован (Иван) Хорват, кој се смета дека е “од Македонија”, поточно, потекло лоцирано во село Арвати¹⁵ (Хорвати, Р’вати, Арвати), Долна Преспа, каде што беше земјата на неговиот предци [Церович, 2002]. Неговиот дедо Марко Хорват во втората половина на  XVII веко се преселил во Австрија, каде се зафатил со трговија и го зеде презимето според своето родното село. Таткото пак, Самоил Хорват, се одлучил за воена кариера, се истакнал во битките на Велики Варадин (Орадиа, Романија), по што бил назначен за Велики Војвода од Варадин, а во 1689 г. од австриски цар Леополд Први добил титула благородништво со презиме „Фон Куртич“ (по името на имотите кои ги добил во околината на Арада, денешна Романија). Синот, Јован Хорват, дипломирал воено училиште, и за истакнување во борбите добива чин мајор, а во 1745 година и ранг на потполковник, и живееше во Печка (денешна Романија, во близина на Арад) [Савељев-Ростиславич, 1845].

Хронологија на пристигнувањето на бегалци и војници во Македонскиот Полк

По покана на Царицата Елисавета, на австрискиот државјанин со македонско потекло, полковникот Хорват, му беше доверенио во 1751 година да формира еден хусарски полк со сила од 4 000 луѓе од балканските доселеници, кои се населиле на десниот на брег на реката Днепар. Одговори дојде многу брзо, и веќе на 13 јули 1751 година на полковникот Хорват и неговите офицери по нардеба на Царицата им беше дадено право да станат руски државјани. Хорват го продава целиот свој имот во Куртич и во август заедно со група од првите 218 имигранти (офицери, војници со семејствата, услужен персонал) преминуваат од Австрија во Русија.

¹⁵ Хорват генолошко дрво.

Хорват пристигна во Киев на крајот на септември 1751 година, а потоа во октомври и во Новомиргород (Сл. 4). За организарањето на нови православни населби Хорват е поканет во Санкт Петербург, каде што го презентира својот проект пред царскиот двор. По одобрението од Царицата Елисавета Петровна, Сенатот го разгледува и истиот ден (24 декември 1751 година) и го одобрува проектот. Три недели подоцна, на 11 јануари 1752 година, со повелба на Воениот колегиум, Иван Хорват беше прогласен за “генерал-мајор” на два хусарски (коњанички) и два пешадиски полкови, именувани “Хорватовски полк” или “Свободарски полк”.

 

До пролетта 1752 година, бројот на доселеници се зголемува на приближно 1 000 души. Територија, на која тие се населиле, регионот Кировоград (Кропивницки), доби име примени Нова Србија, иако таа, очигледно, имаше мултинационален состав, и се состоеше и од други народи, такви како Македонците итн. Таа беше директно подредена на Рускиот Сенат и Воениот Колегиум. Центар беше градот Новомиргород [Церович, 2002].

Малку подоцна од Хорват, други двајца австриски офицери, Србите Јован (Иван) Шевиќ и Рајко Прерадович, со нов царски декрет од 29 мај 1753 година успеаваат да добијат уште една територија, именувана Словенско-Србија, и покрај нејзината исто така мултинационална структура. Но, таа не траеше долго и престана да постои во 1764 година, кога значително се прошири и беше прогласена како административната единица Новоросија . Со декрет 1753 година Шевич и Прерадович исто така добиваат ранг Генерал-мајор и добиваат наредба „заедно со сите Српски, Македонски и други православни народи“ да се населуваат на исток од Полкот на Хорват и на исток од реката Днепар, а исто така да се населат меѓу Бахмут и Луганск и да формираат 2 хусарски полкови од по 1.000 луѓе.

Под управување овие офицери, Хорват и Шевич, во Русија започнува најмасовната и позната миграција на православно население од Балканот, за чија реализација тие исто така добија не мали средства  (пресметани по душа население) од Рускиот Сенат. Меѓу офицерите се разви голема конкуренција за стекнување доселеници под своја команда, бидејќи на крајот на краиштата за нив тие добиваа големи субвенции, а исто така и пофалби од рускиот двор.

Хронологија на македонските полкови

Првиот македонски полк (1759–1763)

По почетна имиња на полковите како „Хорватски“, на 9 Март 1759 година Генерал-потполковник Иван Самоилович Хорват со царски указ на царицата Елисавета Петровна, го формира Македонскиот хусарски полк во Донбас. Одредите на полкот беа сместени на лесни теренски утврдувања (ровови или шанци). На 26 јули 1761 година кон Македонскиот Полк беше припоен Бугарскиот хусарски полк кој беше укинат бидејќи беше со многу мал број на личен состав. На 10 мај 1763 година со декрет на Царицата Екатерина Алексеевна, овој македонски хусарски полк беше распуштен.

Вториот македонски полк (1776–1783)

На 24 декември 1776 година бил формиран нов коњичарски македонски хусарски полк, составен од шест ескадрони. На 28 јуни 1783 година овој македонски полк беше преименуван, и стана основа на познатиот Александрински Лесен Коњанички Полк. Командант на првиот македонски полк бил Алексеј Костурин, а на бугарскиот полк, мајорот Пишчевиќ (Пишчевиќ), кој подоцна станува автор на книга со мемоари, а главен командант на сите полкови бил Јован Хорват. Македонскиот полк бил регрутиран на 10 мај 1759 од генерал Хорват за зајакнување на руската лесна коњаница. Првично се состоеше од 10 компании од 100 војник во секој, а во ефективни борба броел 1044 души (војници со коњи и услужен персонал). Пишчевиќ се надеваше да стане началник на Македонскиот Полк, кој требал брзо да замине во војна со Прусија. Но Хорват со указ на Сенатот го става полковникот Алексеј Костурин на чело на македонскиот полк, а Пишчевиќ добил наредба да оди во Украина, во градот Манжелеј, за да го формира бугарскиот полк. Историчарката Здравева смета дека презимето Костурин се поврзува со македонскиот град Костур, па не може да се исклучи дека Хорват повеќе им верувал на своите македонски сонародници отколку на Пишчевиќ.

Руски документи сведочат дека новиот, Втор Македонски Полк е создаден на 26.12.1776 година и постоел до 28.06.1783. кога со нова реорганизација македонскиот и далматинскиот полк се спојуваат во нов, Александриски полк. Овој втор Македонски полк имаше исто така свој грб, кои се сочуванин во книгата “Грбовите на Хусарските полкови од  1776 до 1783 година”¹⁶ , но сликата е поразлична од описот на македонски полк. Грбот на Македонски Полк беше одобрен во 1776 година: „Во црвено поле со сребрен штит, со различни орнаменти, а под него лежат два попречно вкрстени дрвени стрели со златни краеви” (Слика. 5).

 

По новото формирање во 1766 година македонскиот полк имаше униформа: жолта наметка со црвени врвки, жолти чакшири, црн долман, црни капи со жолта плетенка, црни капи со жолта постава, жолти појаси со црни шипки, црна ташки, со сребрени копчиња (слика. 6). На 24 декември 1776 година (според О. Леонов, 16  јануари 1775) се случи уште една промена во униформата на хусарските полкови.¹⁶ Грбовите на Хусарските полкови, од 1776 до 1783 годи

 

Укинување на полковите и трансформација на Македонскиот Полк во Александриски

Судбина полковите брзо се промени со доаѓањето на рускиот престол на Царицата Екатерина Велика (1762). Таа ја зајакнува имиграциската политика, но со значајни промени. Со манифест (од 04.12.1762) царицата им нуди „на сите странци“, без никакви ограничувања „да дојдат во Русија и да се населат каде што сакаат“.

На 22 Март 1764 година со декрет на Царицата Екатерина. НовоСрбија беше укината како воен регион. Службена причина за укиувањето (со декретите од 9 и 11 јуни 1764 година) било создавањето на Новоросија како административна единица. Со ова Новоросија го изгубила правото да избира од каде да зема имигранти. Од друга страна, после првиот бран на миграција на офицерите од Хабсбуршката војска, Виенскиот суд наметнува забрана за понатамошна емиграција на офицери (Кривичен патент од 19.06.1752 година). Ова создаде големи проблеми со регрутирањето на кадри за двете колонии, а новите полкови брзо се соочија со недостаток на регрути, што, доведува до поширока употреба и имиграција на на Молдавски, Полски и Малоруски селани за да се надоместат овие недостатоци.

По смртта на Елисавета и стапувањето на тронот на Петар III (1762), како и за време на владеењето на Екатерина II, против Хорват беше отворена судска истрага. По извештајот на сенаторската комисија водена од полковник Спичински за корупција и злоупотреби, со декрет од 11.07.1763, Хорват беше лишен  од сите чинови, и испратен на север во затвор. Политичка позадина на затворањето на Хорват, според Церович, беше тоа што: „…Генерал Јован Хрватот создаде територија со Пет Полка, со организирана извршна и судска власт и моќ… Стоејќи на чело на цел корпус, со апсолутистичка моќ,  и поседување на широки овластувања од Рускиот Двор, тој всушност создава држава во држава. Тој правеше се со една единствена конечна цел – ослободување на татковината од своите предци со помош на моќната Руска империја. Но…Хорват претрпе неуспех. Тој беше обвинет за злоупотреба на службената положба и корупција и разрешен – иако неговите постапки малку се разликуваа од оние на другите руски генерали.. Рускиот суд, со цел да не дозволи креирање на независна политика за ослободување на Балканот, го поставува Рускиот генерал Межугунов – на чело на истите тие полкови“ [Церович, 2003 година].

Со завршување руско-турските војни 1768–1774 целиот Донбас, Северно Црноморскиот регион и ханството Крим беа вклучени во состав на Руската империја преку Новоросија, Азовската губернија, итн. Нападите на турците беа запрени и се појави потреба за активни гранични единици. На 28 јуни 1783 се појавува 6-ескадрила Александриски леснен коњички полк, формиран од Генерал-мајор Ферсен од македонскиот хусарски полк. Тој претрпе ред реорганизации и на 29 март 1801 конечно станува Александриски Хусарски Полк.

Достигнувањата и стремежот кон слободата и единството

Симеон Пишчевиќ го опиша овој период на населување на регионот вака: “…Нашите генерали, Хорват, Шевиќ и Прерадовиќ, со своето доаѓање и организирањето на нивните населби даваат толку корисен пример, дека  од ненаселена пустина веќе се направи ветена земја, населена, обработена, збогатена, која почна да донесува изобилство плодови, и ако не беа тие и не започнаа да ја  населуваат, веројатно ќе останеше засекогаш тоа и што беше – пустина” [Пишчевич, 1963]. „Никој не беше склон да ги полни и населува овие земји со странци се додека не дојдоа таму нашите земјаци и не положија основа за ваков процут, без да се плашат од “злобното соседство, како што тогаш беа страшни Турците и Татарите, што само по себе треба да биде голема заслуга” [Дегтјарев, 2003].

Мотивацијата на рускиот кралски двор да ја ограничи имиграцијата на православните доселеници и нивните семејства има јасна цел да го промовира верското единство и силата на руската држава. Тука интересите на доселениците и на Хорват се совпаѓаат со интересите на руската империја. Мотивите негви се исто – да се зачува единството во самите полкови, да се создаде православно јадро кое ќе ги застапува интересите на поробените народиод османлиска Турција пред рускиот кралски двор.

Овој идеал за борба за ослободување од османлиската власт е постојан меѓу сите доселеници од различни земји [Дмитриенко, 1994]. Идеалот на слободата е и причина за поканување и организирање на доселениците во полкови составени од народи поврзани со религија и јазик. Овој идеал го користат Хорват и Шевиќ како алатка во нивната агитација за масовна имиграција. Регрутирање Заложбите на Хорват за регрутитрање доселеници и војници се прославуваат и во народната песна „О, не спиев ноќи“, која ги вклучува следните стихови:

Еј, Хорват листови праќа,

На нова Вкраина ве кани.

Еј, дарува степи и рибни води,

А и многу други привилегии.

Како што во 18тиот век Македонците со својата вечна желба да ја соборат Отоманската империја отидоа во Донбас со цел потоа да ја ослободат сопствената татковина Македонија, така и сега одат во истите области денес. Македонските борбени единици во Донбас сега имаат слично мото: “Победуваме, затоа што правдината, доброто, искреноста се на наша страна, Ние победуваме на Донбас, а утре во Одеса, Придњестровје, Молдавија и понатаму со воспоставување народни и легитимни влади во Романија, Бугарија и Србија се до ослободување на денес окупираните територии на Македонија. Македонија вечна, од Вардар до Солун, и вечниот сојузник на Русија и на сите слободни народи во светот, ќе го заземе своето место во новиот слободен и праведен меѓународен поредок што го создаваме и штитиме со крв, исто како и нашите дедовци и прадедовци” [Помош од Македонија, [2022].

Заклучок

Овој моќен слоган и векови назад, и сега е способен да ги придвижи геополитичките тектонски плочи и да исправи една голема и долга историска неправда, и сето тоа – со цел воспоставување на траен и одржлив мир, праведност и просперитет на човештвото за следните илјадалетија.

Список литература

Бојаџиски М. 2021 година. македонски доселеници во Царска Русија 1751–1783 година и македонскиот полк. Скопје, 222 Со.

Висоцки В. 1999. Точка на географската карта на регионот Луганск. словенска Србија. Животот во Луганск. 11: 10.

Гирич Ј. 2018. Иван Хорват. Украинска недела. 35: 56–59.

Дегтјарев, Ју. 2005. Карта за реконструкција од Ломако Н.Н. Во: Приказната за словенско-српската земја: 1753–1764. Нови Сад: 222–242.

Дмитриенко М.Ф., Да О.В. 1994 година. Лекции царски политичарите. Преродба . 3: 70.

Здравева М. 2005. Доселеници од Македонија во руското кралство во средината на XVIII век. П: Сеоба Срба во Руското Кралство во средината на 18 век. Нови Сад: 135–145.

Јоновски Ј. 2019. Сонцето и лавот како симболи во хералдиката и вексилологија на Македонија.

Скопје, 144 Со.

Кепен П.И. 1891. Хронолошки индекс на материјали за историјата на странците на европска Русија. Санкт Петербург, тип. АН, 510 стр.

Классен Е. 1854 година. Најстариот приказна Словени И словенско-руски. Москва, 200 Со.

Курлјан З. 2020. Основачи на руската држава и на царската династија. Руриковичс – потомци на Александар Македонски – Коложег.инфо. URL: https://vk.com/kolozeginfo

Ломоносов М.В. 1766 година. Древната руска историја  од почетокот на рускиот народ  до Големиот војвода Јарослав Први или до 1054 година. Санкт Петербург, Тип. Царска академија на науките, 140 стр.

Матковски А. 1985 година. Македонски полк во Украина. Скопје, Мисла, 288 Со.

Пишчевич С. 1963. Мемоари. Белград, Култура, 296 стр.

Целосен архив на законите руски империи Со 1752 година години. 1893 година. Том 3. Волумен 13. Санкт Петербург, држава. тип, 1365 година.

Помош од Македонскиот  народ за Рускиот народ во Донбас, мај 2022 година Г. URL: https://life.ru/p/1478607 [датум пристапено на 13.08.2024 година].

Савелјев Е. 1915 година. Античка приказна Козаци. Новочеркаск, Донској печатач, 56 Со.

Савелјев-Ростиславич Н.В. 1845 година. словенски собирање. Волумен CCXXXIX. Санкт Петербург, издание ДО. Вингебер, 304 стр.

Збирка на статистички податоци за Екатеринославската покраина. 1886. Број. 3, област Славјаносербск. Екатеринослав, 442 стр.

Станојоски З. 2020. Македонски хусарски полк во Руската империја. Во: Меѓународен форум Евроазиска Македонија. Скопје: 12–21.

Стојаноски М. 2001. Стојан Везенков (1808–1897) мајстор-џидар, борец за ослободување во Македонија во втората половина на XIX век. Скопје, Македонско научно друштво, 362 стр.

Цвик А.В., Курилев К.П. 2020. Идејата за „Голема Европа“ во руската надворешна политика: историја и модерност. Билтен на Универзитетот за пријателство со народите на Русија. Серија: Историја на Русија . T. 19. 2: 438–447.

Церовиќ Љ. 2002 година. Србија и Украина. Нова Градишка, Прометеј, 333.

 

Конфликт на интереси: Потенцијален конфликт на интереси не е забележан.

 

Примено од уредниците на 16.09.2024 година, Примено после разгледување 23.11.2024 година, Прифатено за публикација 27.11.2024 година

 

ИНФОРМАЦИИ ЗА АВТОРОТ

Шумкоски Горан, директор на Меѓународниот институт за суверени науки, Битола, Република Македонија  ORCID: 0000-0002-2912-7449