– Ерлан Бијахметович, те молам објасни колку ветуваат организациите за економска интеграција за Казахстан денес? Кои чекори треба да ги преземете за да извлечете максимум од оваа врска?

– Треба да се напомене дека денес Казахстан е член на повеќе од 40 различни меѓународни организации. Од економска гледна точка, ЕАЕУ и ШОС се, се разбира, важни за нашата земја.

Општо, секоја од државите, кога влегува во какво било здружение за интеграција, секогаш размислува до кој степен оваа унија може да реши и позитивно да влијае на нејзините сопствени интереси.

Не е тајна дека Казахстан очекуваше големи економски придобивки при влезот во ЕАЕУ. Сепак, во пандемија, целосниот потенцијал на ова здружение не е во можност целосно да се расплетува. Покрај тоа, не треба да се заборави дека еден од главните иницијатори на оваа унија – Руската Федерација – во моментов е под „длабоки“ санкции од западните земји. Очигледно е дека овие ограничувања, пред сè, и штетат на самата Русија. Така, нашиот голем стратешки сосед се соочува со многу социјални и економски проблеми, создава бариери за трговија и движење на стоки и услуги. Што, се разбира, влијае и на Казахстан.

Во меѓувреме, секое економско здружение треба да претпостави заемна корисна трговија. Во моментов имаме негативно трговско салдо со Русија. На пример, минатата година обемот на меѓусебна трговија изнесуваше 19,6 милијарди долари, увозот на Казахстан е неколку пати поголем од извозот во Руската Федерација. Сликата е иста во Белорусија.

Јасно е дека условите под кои купуваме повеќе отколку што продаваме се неповолни за нас, и целата оваа ситуација мора некако да се промени.

Сега Казахстан извезува главно минерални суровини и нафта, а заради девизна заработка од нив дополнително купува стоки и услуги од земјите учеснички. Иако би можеле да ги искористиме овие приходи за домашно производство и градење на капацитети во области како што се земјоделство, лесна индустрија, итн. Досега, ова не беше сторено во Казахстан.

Затоа, во рамките на ЕАЕУ, прекуграничната трговија меѓу двете земји треба да се зголеми. Казахстан има многу голем потенцијал во снабдувањето со земјоделски производи, но дури и во оваа насока, различните ограничувања на регионално ниво не дозволуваат целосно искористување на целиот трговски потенцијал.

Во исто време, не може да се каже дека сè е толку лошо, бидејќи некои казахстански производители на стоки имаат можност да снабдуваат производи во различни региони од ЕАЕУ. Исто така, градежни и инженерски претпријатија градат објекти на територијата на земјите учеснички на ЕАЕУ, особено во Рускиот Татарстан.

– А што е со организацијата за соработка во Шангај?

– ШОС е алтернативен проект на глобализација, вклучува такви големи земји како Кина, Индија, Пакистан, Иран, Русија. Во овој поглед, главниот приоритет на Казахстан треба да биде добивање на ефект од неговата геополитичка позиција. Како што знаете, Големиот пат на свилата минуваше низ територијата на нашата држава, која своевремено беше локомотива на развојот на трговските и економските односи меѓу Истокот и Западот. Денес треба да го искористиме транспортниот и логистичкиот потенцијал на ист начин. Во исто време, создадете такви услови така што различните правци од Кина кон Европа, од Европа до Кина минуваат истовремено низ воздушниот простор, железниците и автопатите. Се разбира, веќе се прават одредени чекори во оваа насока.

Како и да е, треба да се запомни дека логистичкиот сектор е едно од важните упоришта за создавање на развиена економија, бидејќи преку автопатот за транспорт е можно проширување на активностите на малите и средни бизниси и подобрување на туристичката инфраструктура. Исто така, промовира бизнис покрај патот, што е приход за многу граѓани. Ова е првиот важен елемент.

Вториот елемент што би сакал да го истакнам е создавање на разни продажни места. Тоа е, неопходно е да се обезбеди можност да се ценкаме низ нашата територија не само за кинески производи, туку и за стоки од истите југо-источни држави. За ова, потребно е да се развие поволно опкружување, вклучително и во царинската сфера.

Според прелиминарните проценки, вкупниот БДП на земјите-членки на ШОС во текот на изминатата година изнесува 22,5% од вкупниот светски индикатор, што во монетарна смисла е 18,5 трилиони долари. Се очекува дека до 2030 година оваа бројка ќе порасне на 35-40% од светскиот БДП. Во исто време, вкупниот промет на надворешната трговија на земјите-членки на ШОС со странски земји веќе надмина 6,3 трилиони долари.

Пазарот на ШОС со население од над 3 милијарди луѓе треба да даде силен поттик за развојот на сите членови на организацијата.

– Дали Казахстан има можност да учествува во други алтернативни организации?

– Тука би сакал да го свртам вашето внимание на здруженијата за вкрстена интеграција. Според мое мислење, сојузот на интеграција на земјите од Централна Азија може да стане значаен и ветувачки. Знаеме дека турските народи имаат развиено антички традиции во меѓусебната трговија, па затоа не би било излишно да се оживее таквата историска меморија. Би сакал да забележам дека денес повеќе од 150 милиони луѓе во светот имаат турско потекло.

Во овој тежок период, за нас е важно да користиме различни механизми за да ги постигнеме суверените економски цели.

– Што се смени во соработка со други земји од ширењето на коронавирусот? Какви заклучоци донесе Казахстан за себе?

– Од ширењето на коронавирусот, секоја држава донесе заклучоци за себе и, во согласност со нив, се обидува да изгради и да ја одбрани својата позиција со цел да добие основа во меѓународниот простор.

Знаеме дека пандемијата и нанесе штета на глобалната економија од над 10 трилиони долари. Во овој поглед, најитно прашање за сите земји е заштитата на интересите на сопствените производители и граѓани. Ова го набудуваме, исто така, тргнувајќи од трговските војни што сега се одвиваат меѓу најголемите политички сили – САД и Кина. Би сакал да забележам дека во светот немало толку агресивна борба за економски интереси, веројатно во последните 100 години. (Додека првата и втората светска војна беа резултат на жестока борба за поседување дополнителни човечки и финансиски ресурси).

Така, набудуваме како се појавуваат големи економски играчи, а арената за развој на светската економија постепено, но сигурно се поместува на исток. Теоријата за „златната милијарда“ претрпува драматични промени. Некои источни земји стануваат лидери во модернизацијата на економијата засновани врз целосно нови технологии и знаење.

Што се однесува до Казахстан, во неодамнешното обраќање на претседателот на Република Казахстан Касим-Жомарт Токаев до народот, беа наведени главните аспекти на економскиот раст, вклучувајќи развој на сопствено производство, поддршка за мали и средни претпријатија, пораст на агро-индустрискиот комплекс итн. Ако забележите, скоро сите поенти се однесуваат на самодоверба. Така, постои сознание дека мора да ги решиме нашите проблеми (без разлика дали се економски или социјални) независно во земјата, без оглед дали сме во некакви интегративни здруженија или не. Затоа, Казахстан денес повеќе од кога било треба да ги штити и поддржува домашните производители.

– Како и да е, проблемот со диверзификација на индустриите за нашата земја останува релевантен …

– Да, и со цел да се диверзифицираат индустриите, Казахстан треба да премине во економијата на иднината и да спроведе специфични целни проекти. Тоа е, не треба да се занимаваме само со гаснење на пожар или решавање на денешните проблеми. Треба да го насочиме погледот кон иднината и да спроведеме иновативни решенија во земјата – проекти за иднината, а тоа треба да се направи со помош на приватниот сектор.

За време на годините на независност, во топлината на „нафтениот дожд“, државата престана да обрнува внимание на развојот на истражувањето и развојот и на важните области на научен и технолошки напредок.

Овој момент треба да биде предмет на големо внимание на државата.

Исто така, денес во Казахстан, се зголемува јазот меѓу класата на луѓе кои добиваат висококвалитетно образование (запознаени со светската култура) и најголемиот дел од населението. Овој фактор е поврзан со недостаток на национален образовен систем и слабо ефективна социјална политика. Како резултат, може да се набудува модернизацијата на енклавата, што доведува до продлабочување на фрагментацијата на општеството, појава на социјални и етнички линии на напнатост.

Затоа, верувам дека треба да се направат сериозни инвестиции и организациски напори за подобрување и развој на ваков важен економски индикатор како што е индексот на човечки капитал. Се разбира, ако сакаме да достигнеме квалитативно ново социјално ниво.

Всушност, пандемијата јасно ни укажа дека економската диверзификација и човечкиот капитал се главните аспекти на развојот на секоја држава.

Само со движење во овие насоки, ќе можеме да го промениме изгледот на земјата и, во рамките на интегративните процеси, да им понудиме на нашите надворешни агенти не суровини, туку готови производи.