На 7 јуни 2020 година, товарен брод со знаме на Танзанија, Циркин, тивко замина од турско пристаниште и заплови кон либиското пристаниште Мисурата. Никој не е апсолутно сигурен што биле нејзините 5.800 тони товар, но сигурно е да се претпостави дека веројатно не биле теписи.

Не, објаснување за товарот нема да се бара од трите турски воени бродови кои го придружуваа Циркин на своето четиридневно, 1.000 наутички милји патување. Речиси сигурно носеше воена опрема за либиската армија под команда на Владата на Националната спогодба (ГНА), во спротивност со ембаргото за вооружување на ООН.

Работите почнаа да се одвиваат наопаку три дена подоцна, кога грчка фрегата, Спетсаи, се приближи до бродот и побара дозвола да го провери товарот. Спецаите беа дел од операцијата Ирини, обид во Медитеранот, преземен од Европскиот совет за спроведување на ембарго за оружје на ООН врз Либија. Турските придружба на Циркин го отфрлија барањето. Специјаи се повлече и го набудуваше Циркин од далечина. Набргу потоа, карго-бродот го исклучи својот транспондер.

Француска фрегата, „Курбет“, која работи како дел од операцијата „Морски бранител“ , операција за поморска безбедност на НАТО, тогаш беше известена од страна на НАТО дека Циркин евентуално носи оружје кршејќи го ембаргото на ООН.

Откако Циркин не успеа да се идентификува со Курбет и одби да ја оддаде крајната дестинација, Курбет се обиде да се качи на бродот . Во овој момент, една од турските фрегати го осветлуваше Курбет трипати одделно со својот радар за контрола на пожар, индикација дека има намера да ги ангажира своите системи за оружје.

Курбета се повлече, а следниот ден Циркин пристигна во Мисурата, каде што го остави својот товар.

J’accuse

Франција ги осуди турските акции и поднесе официјална жалба до НАТО; последователната истрага од страна на НАТО се сметаше за „неубедлива“, иако деталите остануваат во тајност. Од своја страна, Турција побара извинување од Франција. Како одговор на тоа, Франција ги повлече своите сили од операцијата „Морски бранител“ и побара НАТО да ја сфати сериозно задачата да го спроведе ембаргото на оружјето на ООН врз Либија, акт што ќе го стави во конфликт со Турција, членка на НАТО.

Ова е местото каде што инцидентот станува мрачен – се чини дека на операцијата Морски бранител и недостасуваше никаков мандат на НАТО да работи во прилог на операцијата Ирини, и дека одлуката за мешање со Циркин е донесена еднострано од Франција, без никаков авторитет на НАТО.

Во деновите по инцидентот на 10 јуни, Европската унија апелираше до НАТО да ги овласти бродовите што му беа доделени на операцијата „Морски бранител“ да работат во директна поддршка на мисијата за спроведување на ембарго на либиската операција Ирини. Сепак, ваквото овластување ќе бара едногласна согласност од сите членки на НАТО, со што секое вакво овластување е невозможно со оглед на неизбежното вето на Турција.

Нефункционален и длабоко поделен

Околностите што доведоа до конфронтација помеѓу два наводни сојузници на НАТО во водите надвор од Либија, упатуваат на ниво на дисфункционалност во сојузот на НАТО што ја потенцира реалноста дека 71-годишниот старец ја завршил својата улога. И дека нејзиното тековно барање за релевантност надвор од трансатлантската рамка по Втората светска војна, на либералниот поредок заснован на правила што е создаден за одбрана, ја смести алијансата на самоуништувачки пат, каде што сè повеќе ќе се судира сама со себе.

Почесто отколку не, виновник во центарот на овие спорови е Турција, што го поставува прашањето за континуираната одржливост на Турција како членка на НАТО, како и за одржливоста на самата алијанса.

Уште од придружувањето на Турција во НАТО, во февруари 1952 година, таа беше чуден член. Нејзиното воено значење за алијансата беше огромно – со тоа што ја доведе Турција, НАТО не само што го обезбеди покривањето на јужниот дел од Советскиот Сојуз, туку и осигури дека Турција никогаш не би можела да се приближи кон Москва.

Во замена, сепак, НАТО мораше да превиди многу прашања што, во кое било друго опкружување, се покажаа штетни за тоа што Турција е членка на НАТО. Воениот аспект на односите Турско-НАТО беше, од нејзиното основање, цврст – навистина, во 1950 година, Анкара испрати бригада на турските трупи да се борат заедно со САД и ООН во одбрана на Јужна Кореја.

Воени удари и набавки на руско оружје

Но, турската војска беше меч со две острици; во 1960 година, турската војска организираше пуч против демократски избраниот премиер Аднан Мендерес, кој подоцна беше егзекутиран од страна на воениот трибунал во 1961 година. Додека турската војска го обнови цивилното владеење во 1965 година, тој зачекори повторно во 1971 година за соборување на владата на Сулејман Демирел, и повторно во 1980 година, соборувајќи друга влада предводена од Демирел.

Во 1998 година, турската војска презеде, како што се нарече „постмодерн“, пуч, барајќи оставка на владата на Некметтин Ербакан, без прибегнување кон вистинската суспензија на уставот.

Граѓанско-воениот раздор својствен на оваа низа удари е показател на фундаменталниот внатрешен конфликт меѓу секуларните и исламистичките сили внатре во Турција што трае од основањето на модерната Република.

САД и другите сојузници на НАТО остануваа слепи за дејствијата на турската војска за соборување на уредно избрани цивилни влади затоа што овие интервенции зачувуваа – секуларни, прозападни влади – се сметаше за подобра алтернатива на популистичките исламистички движења кои не ги делеа основни вредности на НАТО.

Изборот на Реџеп Таип Ердоган, следбеник на соборениот Ербакан, за премиер на Турција во 2003 година ја постави Турција на курс за судир со НАТО и Западот. Ердоган е неапологетски исламист со пан-отоманска визија за улогата на Турција во светските судири.

Во јули 2016 година, кога турската војска презеде неуспешен обид да го собори Ердоган, многу од извршителите беа офицери со про-НАТО тенденции. После неуспешниот удар, Ердоган ја преобличи турската војска, така што нејзиното раководство сега е идеолошки усогласено со неговата визија за местото на Турција во светот – визија која често работи во спротивност со целите на НАТО.

Можеби највидливата манифестација на оваа некомпатибилност меѓу Турско и НАТО е купувањето на руски ракети „С-400“ земја-воздух од страна на Турција. САД и се заканија на Турција со санкции поради ова и го прекинаа учеството на Анкара во производството на борецот Ф-35.

Други области на триење вклучуваат инвазија на Турција и окупација на северна Сирија и нејзиниот последователен конфликт со курдските сили поддржани од САД кои дејствуваат таму; Тековната воена операција на Турција во северен Ирак, направена без дозвола од ирачката влада; и поддршката на Турција од Владата на Националната спогодба (ГНА) во Либија.

Токму оваа поддршка за ГНА, која доаѓа во форма на испорака на оружје, која го предизвика поморскиот инцидент со Франција и ја носи Турција на курс за судир со НАТО денес.

Алијансата на НАТО се бори за да си најде важност уште од распадот на Советскиот сојуз во 1991 година. Многуте фрактури што постојат во рамките на Алијансата – новиот „Источен блок“ наспроти „стара Европа“, поддржувачи на владеењето на правото наспроти автократските влади, трансатлантските оригиналисти наспроти глобална експанзија. Но, својствената некомпатибилност на пан-отоманизмот на Ердоган (движечката сила зад турската либиска интервенција) со „либералниот поредок“ заснован на правилата што НАТО ги наметнува да го поддржува, не е толку лесно да се турне под тепих.

Инцидентот меѓу Франција и Турција ја изложува основната слабост на НАТО, организација очајно во потрага по важност. Реалноста е дека Турција е најслабата алка во овој сојуз, а нејзиното континуирано присуство претставува отровна пилула што на крајот ќе се покаже како смрт на НАТО. Единственото прашање е, колку наскоро?